6 Şubat 2023 depreminde kentler köyler yerle bir oldu. Çarşılar pazarlar yıkıldı. Okullar
ocaklar söndü. Depremden yaklaşık 20 milyon insanımız etkilendi.
Bugün 22 Şubat 2023 Çarşamba.
Devletin kimi yetkililerinin açıklamalarına göre ölü sayısı 40 bini geçti. Yaralı sayısı 100 binin
üstünde. Yıkıntılar kaldırıldıkça ölü sayısının artacağını, yaralıların da en az yarısının engelli
olacağını öngörmek zor değil. Yüz binlerce insanımız kentlerini köylerini bırakıp başka kentlere
gitti. 20 milyona yakın insanımız üretimden koptu.
Büyük bir acı ve karmaşa yaşanıyor.
Büyük bir yardımlaşma ve dayanışmanın da olduğunu belirtmek gerekir.
Yaşananlar bir sonuçtur.
Bunca yaşanan acı; can ve mal kaybı bir sonuçtur. Yıllardır Yeni Dünya Düzeni adlandırmasıyla,
allanıp pullanarak yeni, kapitalizmden başka, insani, özgürlükçü bir düzenmiş gibi
gösterilmeye çalışılan fakat aslında, “Altta kalanın canı çıksın!” şeklinde özetlenebilecek bir
yağma ve sömürü düzeninin sonucudur. Dışa bağımlı o yağma ve sömürü düzenini tutsağı
olan yöneticilerin uyguladıkları insana, hayvana ve çevreye değer vermeyen; yalnız paranın,
“köşeyi dönmecilerin”, “uyanıkların” değerli olduğu düzenin sonucudur.
Büyük yıkımdan Tut ilçesinin de payına düşenler oldu.
Bu büyük yıkım sonucu yaşanan acı ve kayıplardan Tutlu da payını aldı. Kimi evler tümden
yıkıldı. Kimi evler ayakta olsa da oturulamaz durumda. Yıkılacak ev sayısı çok. Yıkıntıların
altında can veren ve yaralanan Tutlu sayısı da az değil. Tut merkezde, köylerde, Adıyaman,
Gölbaşı, Besni gibi başka deprem bölgelerinde yaşayan çok sayıda yaralı ve yaşamını yitirmiş
Tutlu bulunuyor.
Can ve mal kaybı büyük.
Acı büyük…
Acı büyük ama…
Acı büyük ama, bir yandan da ayağa kalkma, yaraları sarma gereği var. Önümüzdeki süreç çok
iyi ve akıllı değerlendirilmeli, bilimin gösterdiği yoldan şaşılmamalıdır. İnsana, hayvana ve
çevreye değer veren anlayışlarla yaralar sarılmalıdır.
Tut yeniden yapılırken…
Deprem bölgesindeki kentler ve köyler gibi Tut ilçesi de yeniden yapılacaktır. Daha doğrusu
yeniden yapılmalı; yıkım fırsata dönüştürülmelidir.
Bir Tutsever olarak önerilerim şunlardır:
Depremden sonraki bu yeni süreçte yapılacaklara ilişkin bir Tutsever olarak benim de kimi
önerilerim vardır ve şunlardır:
1-Depremde zarar gören ve çok eski olan; bu yüzden su kayıplarına neden olan, tam
anlamıyla temiz içecek su dağıtmayan su boruları değiştirilmelidir.
2-Depremde zarar gören, zaten eski olan ve artan nüfusun gereksinimini karşılayamayan
kanalizasyon yenilenmeli; kanalizasyonun arıtılmadan derelere akıtılması önlenmelidir.
3-Tut’un nüfusu fazla değildir. Bundan sonra da çok büyümeyeceği bellidir. Bu nedenle çok
katlı binalara gerek yoktur. Kat sayısı 3’ü veya 4’ü geçmemelidir. Konutlar bilimsel mühendislik
hizmeti alarak, sağlam malzeme ile depreme dayanıklı olarak yapılmalı, yapım öncesi ve
sırasında bağımsız denetçilerce denetlenmelidir
4-Yeni bir imar planı yapılmalı ve o planda şunlara yer verilmelidir:
a-Tut’un geniş meydanları olmalıdır. Yeni kent planında Belediyenin, Ulu caminin önünü ve
Çınarın çevresini de içine alan geniş bir meydana yer verilmelidir. Bu alan zaten sulak ve
bataklık bir alandır. 1955 doğumluyum ve bu alanın bataklık ve sulak olduğunu anımsıyorum.
b-Doğa marketin önünden Tepeye doğru, Çınar lokantasını da içine alan bölge de sulak bir
alan olması nedeniyle geniş ve boş bir alan olarak bırakılmalıdır.
c-Yılmaz Kafe ve önü, A 101 ve çevresi sulak bir alandır ve buraların da geniş bir meydan
olması çok güzel olur.
d-Musalla camisinin önleri ve çevresi de oldukça sulaktır ve genişçe bir meydan olarak
bırakılması yerinde olur.
Meydanlar, sonraki yıllarda, heykellerle ve çeşitli sanat eserleriyle donatılabilir.
O meydanlarda çeşitli toplantılar, kutlamalar yapılabilir; sergiler açılabilir, konserler ve çeşitli
gösteriler düzenlenebilir. Doğa olaylarının yıkıma dönüştüğü zamanlarda da çadır kurma,
barınma ve toplanma alanları olarak kullanılabilir o geniş alanlar.
5-Yeni kent planı Yukarı Çarşının yeniden yapılması için de bir fırsattır. Yukarı Çarşı, eskiden
olduğu gibi küçük dükkânların ve kahvelerin yer aldığı ve Tut’un kendi ürünlerinin satışa
sunulduğu, araç girişinin olmadığı, insanların hoşça zaman geçirdiği, alışveriş yaptığı, etrafta
çay kahve içtiği, lafladığı bir çarşı olabilir.
6-Cömüt dereden başlayarak Kaşlıca’ya doğru giden yolun iki yakasında veya Yine Cömüt
derenin devamından, alt yanından başlayarak Polis Merkezi’ne doğru, Boyundere yolunun iki
yakasında bir Zanaatçılar Çarşısı (demir ve ahşap ürünlerin satış ve onarım yeri) yapılabilir.
7-Tut’un 4 semtine depreme dayanıklı fırınlar yapılmalıdır. Çünkü fırınlar yaşamsal önemi olan
işletmelerdir. Depremler bunu fazlasıyla kanıtlamıştır.
8-Depremsiz zamanlarda çeşitli spor ve başka kültürel etkinliklerin yapılabileceği, hatta olası
bir depremde kullanılmak üzere çadır ve benzeri nesnelerin bulundurulacağı depreme
dayanıklı geniş yapılar yapılmalıdır. Bu yapılar deprem ve benzeri doğa olaylarının yıkıma
dönüşme durumlarında toplanma ve barınma yerleri olarak kullanılabilir.
9-Yıkım günlerinde kullanılmak üzere elektrik üretecek motorlar, iş makineleri, kamyonlar
satın alınmalı ve sürekli bakımı yapılarak bir köşede bekletilmelidir. Bunlar gibi, bir yıkımın
ardından kullanılmak üzere çay şeker, kuru gıda, bir veya iki mutfak; yatak, battaniye, kalın
giysi ve soba, çizme bulundurulmalıdır.
10-Hastane ve başka sağlık merkezleri, okullar ile yönetim görevlerinin yerine getirildiği kamu
yapıları depreme dayanıklı olarak yapılmalıdır.
11-Tut’un her semtine depreme dayanıklı tuvaletler yapılmalıdır.
12-Doğa olaylarının yıkımlara dönüştüğü zamanlarda arama kurtarma çalışmalarına katılacak
eğitimli kimselerin bulunduğu birimler ivedilikle oluşturulmalıdır.
Tut’un Sayın Yöneticilerinin ve duyarlı Tutluların bilgisine saygıyla sunuyorum.
Mehmet Karakuş
22 Şubat 2023
YORUMLAR (İLK YORUMU SİZ YAZIN)